3. SZABLON / MASKA

Szablon jest dzisiaj niezwykle popularną techniką malarską, charakterystyczną dla sztuki street art'u. Chociaż obecny w malarstwie sztalugowym od dawna, a w ulicznym graffiti stosowany od lat sześćdziesiątych dwudziestego wieku, prawdziwą karierę zrobił na początku XXI wieku. Spopularyzowali go: francuski artysta Blek le Rat oraz jego tajemniczy uczeń, Brytyjczyk Banksy. Obaj wybitni artyści uprawiają społecznie i politycznie zaangażowaną sztukę uliczną: graffiti i street art.

Blek le Rat zasłynął w latach osiemdziesiątych XX wieku umieszczaniem szablonowych wizerunków szczurów na ścianach paryskich ulic. Graficzny wizerunek szczura stał się znakiem rozpoznawczym jego twórczości. Mawiał z przekąsem, że szczur to jedyne wolne stworzenie, które podobnie jak twórcy street art’u, rozprzestrzenia zarazę w mieście. Jest artystą konsekwentnie stojącym po stronie słabszych i wykluczonych, krytykiem sztuki elitarnej. Jest mistrzem techniki szablonów wielowarstwowych.

Banksy jest ulubieńcem mediów na całym świecie. Jego murale wykonywane w technice wielowarstwowego szablonu są bardzo często błyskotliwym komentarzem do aktualnych wydarzeń, które nabierają dzięki jego twórczości wymowy uniwersalnej. Nierzadko towarzyszy im wyrafinowane poczucie humoru. Banksy jest pacyfistą, krytykiem kapitalistycznych patologii i antysystemowcem, artystą niezależnym, zaangażowanym, o poglądach progresywnych, zwolennikiem demokratyzacji sztuki.

Technika szablonu pozwala na bardzo szybką pracę nad obrazem, zwłaszcza w porównaniu z konwencjonalnymi technikami malarskimi. Ułatwia  sprawne przenoszenie nawet bardzo skomplikowanych form na duże powierzchnie. Szablony mogą być jedno lub wielowarstwowe. Szablony wielowarstwowe, pozwalają na wprowadzanie do obrazu wielu kolorów, ich subtelnych odcieni i płynnych przejść pomiędzy nimi. Warstwy stosujemy w kolejności, od ogółu do szczegółu, czyli od dużych kształtów, poprzez detale do rysunku.

Technika szablonu polega na częściowym pokrywaniu kolorem podobrazia za pomocą matrycy, czyli płaskiego bardziej lub mniej ażurowego szablonu, gotowego bądź wykonanego z różnych materiałów wzoru: wyciętego z kartonu, folii, taśmy klejącej, masy maskującej lub innego wzorca, którego wybór zależy od naszej inwencji (np. papierowa lub wykonana z tworzywa sztucznego ażurowa serwetka; ryż rozsypany na kolorowym kartonie; przestrzennie udrapowana siatka, sznurek, guma, itp.).

Bardzo przydatne w tej technice są specjalne kleje w aerozolu do repozycjonowania (np. Odif 404). Pozwalają na idealne przyleganie szablonu wykonanego z papieru lub folii do powierzchni podobrazia: ściany, kartonu czy płótna, nie brudząc jej. Dzięki delikatnym właściwościom kleju można takie szablony zdjąć nieuszkodzone, można ponownie przykleić, jednocześnie nie pozostawiając śladu na powierzchni podobrazia. Klejem pokrywamy tylną powierzchnię szablonu i po kilku minutach szablon jest gotowy do użytku.

Farbę nanosimy najczęściej metodą tapowania, najlepiej za pomocą okrągłego pędzla gąbkowego, zwykłej gąbki lub „suchego” pędzla z płasko ściętą szczeciną. Możemy też użyć wałka, sprayu lub aerografu. Jeśli w malarstwie używamy więcej kolorów, praktyczne jest też zaopatrzenie się w większy zestaw narzędzi do tapowania, oddzielnych dla każdego koloru, o zróżnicowanej średnicy: inne do cieniowania, inne do dużych, inne do małych powierzchni. Średnice gotowych dostępnych na rynku gąbek mają od jednego do trzech i pół centymetra.

Technika tapowania jest szczególnie przydatna w artystycznym malarstwie na kartonie lub desce. Tą metodą farbę nakłada się równo i farba nie podchodzi pod szablon. Polega na delikatnym prostopadłym uderzaniu o malowaną powierzchnię odpowiednią gąbką lub pędzlem do tapowania. Niewielką ilość farby rozprowadzamy na podłożu, delikatnie „stukając” miejsce przy miejscu. Można w tej technice uzyskać tonalne przejścia pomiędzy kolorami lub też tworzyć efekty postarzenia.

Ze względu na szybki czas schnięcia, zaleca się stosowanie do malarstwa szablonowego farb akrylowych. Do dużych płócien i ściennych murali najdoskonalsze są farby w sprayu. Na przykład: artystyczne farby akrylowe Liquitex Spray Paint, które są bardzo trwałe, odporne na światło i wodę, wydzielają też stosunkowo słaby zapach podczas używania. Dzięki nieco wydłużonemu czasowi schnięcia pozwalają na wprowadzanie dodatkowych poprawek lub tekstury, czyli artystyczną obróbkę za pomocą pędzla lub gąbki.

Aby uniknąć zacieków, nakładamy farbę na malowaną powierzchnię w otworach szablonu bardzo cienkimi warstwami wielokrotnie. Warto też pamiętać, aby za każdym razem po nałożeniu farby na narzędzie przed przystąpieniem do tapowania, oczyścić je z nadmiaru farby. Najlepiej nakładać farbę podobnie jak w technice stempla. Delikatne i stopniowe malowanie powierzchni pozwala na ich płynne cieniowanie. Oprócz klasycznego tapowania można też malować za pomocą okrężnych ruchów narzędzia, obrotów wokół jego własnej osi.

MARIA ORZESZYNA

ANNA MATCZAK

KATARZYNA SZELĄGOWSKA

JOANNA GRZELIŃSKA

ANNA MŁYNARCZYK

MARIA KĄKOL

KATARZYNA KNEBEL

KATARZYNA SZELĄGOWSKA

NATALIA MACHOŃ

NATALIA MACHOŃ

MARIA KĄKOL

SYLWIA MANN

ALENA LAVONTSYEVA

KATARZYNA SZELĄGOWSKA

MARIA KĄKOL

ZOFIA KOSZEWICZ

ZOFIA GÓRNA